Bilgisayarin çalismasini düzenleyen ve programlardaki komutlari tek tek isleyen birimdir. Ana kart üzerinde bulunur.
Merkezi Islem Birimi, Aritmetik ve Mantik Birimi ile Kontrol Ünitesinden olusur.
Aritmetik ve Mantik Birimi (Arithmetic & Logic Unit -ALU ) : Dört islem, verilerin karsilastirilmasi,
karsilastirmanin sonucuna göre yeni islemlerin seçilmesi ve kararlarin verilmesi bu birimin görevidir.
Kontrol Birimi ( Control Unit-CU ): Islem akisini düzenlemek, komutlari yorumlamak ve bu komutlarin yerine getirilmesini
saglamak bu birimin görevidir.
Mikroislemci veya CPU (Central Processing Unit ) olarak da adlandirilan islemciler, bilgisayarin beyni sayilir.
Bilgisayarinizda yapilan islemler dogrudan veya dolayli olarak islemci tarafindan gerçeklestirilir.
Eskiden islemci bilgisayarin en önemli parçasi iken bir bilgisayarin degerini belirleyen seyin performans ve sundugu imkanlar
oldugunu düsünürsek artik en önemli parçalarindan biri diyebiliyoruz. Çünkü bir bilgisayarin performansini grafik karti,
sabit disk, bellek gibi bilesenler de belirledigi gibi, özellikleri de kullanilan ana karta, çoklu ortam donanimlarina
ve çevre birimlerine bagli. Bu yüzden hizli bir islemci ile yavas bir sabit disk veya grafik karti kullanmak veya yavas bir
islemciyle hizli bir grafik karti veya sabit disk kullanmak pek anlamli olmuyor. Donanimlarin birbirine ayak uydurdugu, baska
bir donanimin isini görmesi için nispeten daha az süre bekledigi sistemler dengeli sistemlerdir.
Islemciler, mekanik parçasi bulunmayan entegre devrelerdir. Içlerinde milyonlarca transistör bulunur ve ne kadar çok
transistör içerirlerse o kadar hizli olurlar. Isi problemleri nedeniyle bir islemci, kullanilan transistör sayisini artirmak
için her istenilen boyutta yapilamaz. Ancak teknolojik gelismeler sayesinde çok daha küçük transistörleri, birbirleri arasindaki
devrelerin araligini da küçülterek uygun bir islemci kalip boyutuna sigdirmak mümkün olmustur. Iste buna “mikron teknolojisi”
denir. Bir zamanlar, islemci içindeki devrelerin araliginin 1 mikronun altina inmesinin imkansiz oldugu saniliyordu.
Ama bugün çogu isle mci 0.25 mikron teknolojisi ile üretiliyor. 1999 yili içinde de bu 0.18 mikrona inecek. Böylece çok daha
hizli islemciler üretilebilecek. Bilim adamlari, mevcut teknoloji ile 0.08 mikrona kadar inilebilecegini düsünüyorlar.
Islemcinin Hizi: Bir islemcinin hizini, kullanilan mikron teknolojisi, üretim teknikleri, kalip boyutu ve üretim süreci kalitesi
belirler. Ayrica üretim sirasindaki kosullar, ayni banttan çiksa bile bir islemcinin digerinden hizli olmasina yol açabilir.
Ama sonuçta islemci fabrikada son testlerden geçirilirken üzerine güvenli olarak çalisabilecegi hiz basilir. Islemcinin hizi
MHz cinsindendir. Bunu biraz temelden anlatmak gerekirse;
Her bilgisayar içinde, komutlarin yerine getirilme hizini belirleyen ve çesitli donanim aygitlari arasinda senkronizasyonu
saglayan dahili bir saat vardir (bu saatin hizini normal saat ile karistirmayin ).
Islemci, her bir komutu belirli bir saat tiklamasinda (saat döngüsünde ) yerine getirir. Saat hizliysa, islemci saniyede daha
fazla komutu yerine getirir. 1 MHz, saniyede 1 milyon saat tiklamasina (döngüye ) karsilik gelir. Yani, 400 MHz’lik bir islemci,
saniyede 400 milyon döngü yapar.
Bir islemcinin MHz cinsinden hizi, ana kartta kullanilan sistem veriyolu hizinin belirli bir çarpanla çarpilmasi sonucu elde
edilir. Örnegin 100 MHZ’lik ana kartlarda 400 MHz’lik bir islemci 4 çarpanini kullanarak 4×100=400 MHz’e erisir.
Farkli islemci serileri, ayni hiza sahip olsa da farkli mimarilere sahip olmalari nedeniyle ayni hizda olmazlar;
yani saniyede yerine getirdikleri komut sayi farklidir.